آریان؛ نرم‌افزار مدیریت دانش و اتوماسیون فرآیندهای کتابخانه، مرکز اسناد و آرشیو

سامانه یکپارچه کتابخانه، مرکزاسناد و آرشیو دیجیتال آریان با پوشش خدمات از طریق زیرسیستم‌های مختلف در حوزه‌های گردآوری، سازماندهی، اطلاع رسانی و پژوهشی به عنوان یک راهکار جامع قابل استفاده برای کتابخانه‌ها، مراکز اسناد، آرشیوهای دیجیتال و مراکز پژوهشی است. این سامانه فرایندهای مدیریتی کتابخانه‌ها و مراکز اسناد فیزیکی را نیز در کنار خدمات و سرویس‌های کتابخانه و مرکز اسناد دیجیتال پوشش داده و بصورت یکپارچه مورد بهره برداری قرارمی‌دهد. آریان با نگرشی نوین مبتنی بر استانداردهای بین المللی علم اطلاعات و دانش شناسی و فناوری‌های پیشرفته و با بهره‌گیری از قویترین موتور جستجوی جهان و ارائه سرویس‌های تعاملی گام موثری در ارتقای سیستم‌های نرم‌افزاری اطلاع رسانی و حرکت در مسیر مدیریت کتابخانه‌ها، مراکز اسناد و آرشیو برداشته است. این سیستم به واسطه ویژگی‌های منحصر به فرد خود  بویژه Total web-based چه در لایه کاربری و چه در لایه راهبری، جستجوی تمام متن، بستر ذخیره‌سازی استانداردهای این حوزه، فیش برداری و اصطلاحنامه تنها سیستم یکپارچه کتابخانه دیجیتال در سطح کشور است و می‌تواند با قویترین محصولات بین المللی رقابت کند.

زیرسیستم‌های آریان

• پورتال کتابخانه‌ای Library Portal
• سازماندهی Cataloging
• بازیابی اطلاعات Search
• میز امانت Circulation
• سیاهه برداری Inventory
• دیجیتال سازی Digitization
• مدیریت بانک‌های اطلاعاتی (Administration ( Library Management
• ژورنال‌های الکترونیکی Article and e-Journal Management
• نشریات و منابع سری Serials Administration
• RFID (Radio Frequency Identification)
• گزارشات و آمار Reports & Statistics

سازماندهی و ذخیره سازی اطلاعات

• پویایی و شناوری فیلدهای اطلاعاتی مطابق با استانداردهای مدیریت اطلاعات
• طراحی فرم‌های ورود اطلاعات (کاربرگه) و قالب‌های نمایش(فرمت خروجی)
• ذخیره سازی اطلاعات تحت استانداردهای بین المللی در قالب بانک‌های کتابشناسی، مستندات، رده بندی و موجودی
• یکسان سازی اطلاعات با استفاده از جداول پویا
• مدیریت سطوح دسترسی و تنظیمات نمایش فایل به صورت گروهی
• Mapping قدرتمند اطلاعات کتابشناختی به صورت گروهی
• ویرایش گروهی اطلاعات و امکان زمانبندی آن
• پردازش اطلاعات در گروه‌های کاربری
• مدیریت کاربران و اعمال سطوح دسترسی در بخش های مختلف سازماندهی و اشاعه اطلاعات

منابع دیجیتال

• مدیریت محتوای منابع دیجیتال با پشتیبانی از فرمت‌های مختلف منابع
• ذخیره‌ سازی منابع بصورت فایل سیستمی و یا در پایگاه داده برای هر منبع به انتخاب کاربر
• انتقال گروهی منابع دیجیتال به سامانه
• استخراج خودکار اطلاعات محتوایی (فراداده فنی) منابع توسط سامانه
• مرور و دستیابی به منابع دیجیتال با استفاده از اطلاعات محتوایی
• تفکیک نسخه آرشیوی و نمایشی منابع و امکان ایجاد خودکار نسخه نمایشی
• گالری‌های عکس، فیلم و صوت با امکان مدیریت آنها
• محافظت منابع دیجیتالی با استفاده از مکانیزم Streaming، Watermark و امضای دیجیتال
• پخش فیلم و صوت با استفاده از فن‌آوری Streaming

اشاعه اطلاعات

نظام بازیابی اطلاعات در این سامانه بر پایه الستیک ‌سرچElastic search  است . موتور جستجویی برپایه کتابخانه لوسن که امکان توزیع‌پذیری با قابلیت جستجوی تمام متن با موتور پروتکل انتقال ابرمتن و واسط وب بدونJSON را دارد. این موتور جستجو به زبان جاوا  ‌است و بر اساس رتبه‌بندی‌های رسمی، Elastic Search پرطرفدارترین موتور جستجوی تجاری است که بعد از آنApache Solar برپایه کتابخانه لوسن قراردارد.

Elastic Search می‌تواند برای جستجوی انواع اسناد و مدارک کتابخانه‌ای و مرکز اسنادی مورد استفاده قرار گیرد. این الگوریتم امکان جستجوی مقیاس‌پذیر را فراهم می‌کند. الستیک‌ سرچ توزیع شده‌ است، به این معنی که ایندکس‌ها را می‌تواند به قطعات متعددی تقسیم کند و به عنوان یک هماهنگ ‌کننده برای محول کردن عملیات به قطعات، سرعت بازیابی را به شکل چشمگیری افزایش دهد .

آنالیز متن در Elastic Search این قابلیت را به آریان داده تا علاوه بر جستجوی دقیق عبارت، واژگان مرتبط با عبارت وارد شده که احتمالاً مورد نظر کاربرد بوده را نیز پیدا کند. به عنوان مثال با جستجوی عبارت Quick fox jumps می‌تواند عبارت A quick brown fox jumps over the lazy dog  را شناسایی کند. در Elastic Search بطور کلی در طی دو مرحله تبدیل کردن به توکن (Tokenization)  و نرمال‌سازی (Normalization) این فرایند صورت می‌پذیرد. در حالت عادی زمانی که یک عبارت مرکب مانند fox jumps جستجو می‌شود، جمله‌ای که متشکل از اجزای این عبارت باشد شناسایی نمی‌شود؛ برای حل این مشکل، عبارات به بخش‌های کوچکتری به نام توکن (token)  تجزیه شده و توکن‌ها جستجو می‌شوند. علاوه بر شکستن عبارات به توکن‌ها، یک مرحله دیگر به نام نرمال‌سازی صورت می‌پذیرد. مثلاً عبارت jump با leap یا حتی با jumps منطبق نمی‌شود، بنابراین برای حل این مشکل عبارات نرمال می‌شوند. نرمال‌سازی شامل مراحل متفاوتی است مانند:

• تبدیل تمام عبارات به حروف کوچک
• تغییر توکن‌ها به توکن ریشه (مانند تغییر کلمات جمع به مفرد)
• جایگزین توکن‌های هم‌معنی به توکن رایج

بطور کلی آنالیزگرها (analyzer) عملیات آنالیز متن را انجام می‌دهند. الاستیک سرچ از یک آنالیزگر استاندارد استفاده می‌کند که پاسخ اغلب نیازهای روزمره را می‌دهد اما می‌تواند از یک آنالیزگر دلخواه استفاده کند تا پاسخ نیازهای خاص‌تر و متفاوت‌تری را بدهد. این یعنی تحولی در نظام بازیابی اطلاعات که تنها سامانه یکپارچه آریان به آن مجهز است.

این فناوری به جای استفاده از جداول و طرح‌ها از ساختار مبتنی بر داکیومنت‌ها استفاده می‌کند  و به Rest API های گسترده‌ای برای ذخیره سازی و جستجوی داده می‌رسد. در اصل می‌توان Elastic Search را به عنوان سروری در نظر گرفت که قادر به پردازش تقاضاهای JSON و تحویل داده JSON  است. در این راستا زیرسیستم نظام بازیابی آریان از طریق Elastic Search به تمام این امکانات مجهز می باشد. که شرح مختصری از آن به شرح ذیل اشاره شده است:

• دسترسی به اطلاعات و منابع با استفاده از روشهای مختلف جستجو
• امکان مرور اطلاعات و منابع بجای جستجو توسط کاربر
• جستجوی فراگیر فراداده، تمام متن و منابع دیجیتال
• جستجوی تمام متن با قابلیتهای ویژه مانند امکان تعیین دامنه جستجو در متن شامل پاورقی، جدول، پی‌نوشت، فهرست مندرجات و متن
• جستجوی تمام متن با و بدون درنظر گرفتن کاراکترهای ویژه در زبانهای مختلف مانند عربی، کردی، روسی، فرانسه و ...
• جستجوی مفهومی با استفاده از اصطلاحنامه‌ها
• رتبه بندی Ranking نتایج جستجو براساس رتبه های ایستا و پویا
• ذخیره فرمول‌های جستجو و امکان ویرایش و بازیابی آن
• تعیین فیلدهای جستجوپذیر (مدخل جستجو)، حروف زائد و واژگان ایستا (Stop List)

مرور و ارائه اطلاعات

• امکان مرور اطلاعات و منابع بجای جستجو توسط کاربر (User navigate)
• مرور و دستیابی به منابع دیجیتال با استفاده از اطلاعات محتوایی
• طبقه بندی موضوعی منابع و امکان مرور و جستجوی آنها براساس درختواره موضوعی
• مرور برخط (Online) منابع تمام متن در محیط کاربری مناسب
• گالری های عکس، فیلم و صوت با امکان مدیریت آنها و دستیابی به همه منابع دیجیتال
• پخش فیلم و صوت با استفاده از فن‌آوری Streaming بدون نیاز به بارگذاری و نرم افزار خاص

پژوهش و تحلیل موضوعی اطلاعات

• فیش برداری و پژوهش در منابع متنی با استفاده از اصطلاحنامه یا درختواره موضوعی
• کتابخانه شخصی با امکان گروه بندی، یادداشت و برچسب گذاری و جستجو
• طبقه بندی موضوعی منابع و امکان مرور و جستجوی آنها براساس درختواره موضوعی
• جستجوی مفهومی با استفاده از اصطلاحنامه
• پشتیبانی از اصطلاحنامه های چند زبانه و مدیریت آنها

سرویس‌های تعاملی

• سرویس های دو سویه مانند نظرسنجی، دریافت پیشنهادها و نقطه نظرات(نقد)
• آگاهی رسانی جاری با استفاده از سرویس تازه ها و RSS
• اطلاع رسانی گزینشی تازه‌های نشر و منابع دیجیتال براساس علاقه‌مندی کاربران
• رتبه بندی براساس جستجوهای قبلی کاربران
• نظرسنجی براساس فرم‌های پویا و ارائه گزارش‌های جامع و تفصیلی نتایج
• پرسش از کتابدار و FAQ
• آگاهی رسانی از طریق ایمیل و پیامک

تبادل اطلاعات با سایر کتابخانه‌های دنیا

• پشتیبانی از پروتکلZ39.50 شامل Zserver و Zclient
• تبادل اطلاعات با سایر کتابخانه های دنیا با استفاده از استانداردهای MODS، DC، USMARC، UNIMARC، JSON، MADS و ...
• قابلیت ارائه اطلاعات در قالبهای استاندارد ISO، XML، JSON و ...
• انتقال رکوردهای مورد نظر از پایگاه اصلی به پایگاه جانبی و بالعکس
• تعیین نحوه کنترل رکوردهای تکراری از تمامی ورودی استاندارد موجود در سامانه
• زمان بندی تهیه خروجی و یا ورود اطلاعات گروهی
• امکان Mapping پویای فایلهای دریافتی جهت انتقال به سامانه

مدیریت کتابخانه، مرکز اسناد و آرشیوها

• پشتیبانی از چند کتابخانه با امکان تنظیمات متعدد به تفکیک هر کتابخانه
• مدیریت گردش کار کتابخانه ها با استفاده از کارتابل اختصاصی هر کاربر و راهبر
• مدیریت امانت در سطح کتابخانه‌های تحت پوشش براساس تنظیمات هر یک از آنها
• پرداخت حق عضویت به صورت برخط با اتصال به درگاه‌های بانکی کشور
• درخواست امانت از راه دور، تمدید و رزرو بر خط
• پرداخت جریمه ها به صورت برخط با اتصال به درگاه بانکی
• درخواست ثبت نام از راه دور و احراز هویت از طریق Web Cam
• پشتیبانی از پایگاه مستقل و توزیع شده با امکان سازماندهی اطلاعات و منابع و جستجوی آنها
• فراهم آوری منابع شامل مبادله و اهدا، سفارشات و پیایندها
• ارسال کلیه پیام‌ها و اخطارها از طریق ایمیل و پیامک

راهبری سامانه

• پشتیبانی از چند کتابخانه با امکان تنظیمات تفکیکی و مستقل هر کتابخانه
• اعمال تنظیمات سیستم در بخش های مختلف
• مدیریت کاربران و اعمال امنیت براساس نقش و گروه های کاربری
• امنیت و ارائه اطلاعات و منابع براساس سطوح دسترسی کاربران
• تعیین دسترسی به فرم‌های ورود اطلاعات (کاربرگه) و قالب‌های نمایش (فرمت خروجی) در گروه‌های کاربری
• تعریف انواع محتوا و کلیه فرمتهای قابل قبول منابع دیجیتال
• تنظیمات Watermark و Streaming در مورد منابع متنی، دیداری و شنیداری

ویژگی‌های فنی سامانه مدیریت کتابخانه و مرکز اسناد آریان  

معماری و زیرساخت نرم‌افزار

• طراحی و پیاده سازی تحت پلتفورم و معماری Web form , .Net ,  MVC
• طراحی و پیاده سازی مبتنی بر معماری چند لایه‌
• مبتنی بر پایگاه داده SQL Server جهت ذخیره سازی داده‌ها در حجم بالا و مدیریت منابع دیجیتال
• سازگاری با بسترهای مختلف سخت افزاری و نرم افزاری
• توانایی توزیع بخش Side Server نرم افزار روی Server های متعدد به منظور افزایش ضریب امنیت و سرعت و Load Balancing
• بهره گیری از موتور جستجوی قوی Elastic Search
• بروزرسانی ایندکس‌های جستجو بصورت برخط (Online Index) در موتور جستجو
• بهره گیری از معماری Multi-tier با واسط استاندارد مبتنی بر وب برای راهبران و کاربران
• سرعت کافی و متعارف سیستم و اجتناب از ایجاد ترافیک اضافی و اشغال پهنای باند
• امکان توزيع شدن و عدم تمرکز
• قابليت ذخيره سازي داده ها در حجم بالا

فرایند توسعه نرم‌افزار

• تحلیل، طراحی و توسعه سیستم مبتنی بر متدولوژی RUP
• فرآیند توسعه بر مبنای Test Driven Development (TDD)
• طراحی بهینه پایگاه داده‌ای جهت پشتیبانی حجم بالای داده
• پویایی و شناوری و امکان گسترش آن
• پشتيبانی از استانداردUnicode و زبان‌های مختلف با الگوهای متنوع (مثال ذخیره سازی به زبان عربی با اعراب و امکان بازیابی، خواه با اعراب خواه بدون اعراب)
• پشتیبانی از پروتکل‌های ارتباطی WWW وZ39.50
• قابليت گسترش و سهولت اضافه نمودن قابليت‌های جديد

مدیریت سامانه

• پشتیبانی گردش کار لازم در مدیریت اطلاعات
• فعالیت سیستم بصورت متمرکز و امکان مدیریت متمرکز کتابخانه‌های متعدد تحت پوشش
• امکان مانیتورینگ، مديريت و بروز آوری سامانه از راه دور برای کاربرمجاز
• امکان زمانبندی فرآیندهای دسته‌ای(Batch)
• امکان تنظیمات متنوع برای مدیر سیستم

امنیت (Security)

• امنیت اطلاعات انتقالی در سطح شبکه
• ثبت Log کارکرد کاربران و مدیران
• پشتیبانی از SELA 1.6
• پشتیبانی از توزیع سرویس‌ها روی سرورهای متعدد
• کنترل فعالیت‌ها با توجه به سطح دسترسی کاربران
• تعیین سطوح دسترسی به کارکردهای سیستم مبتنی بر نقش (Role Based)
• تعیین سطوح دسترسی به اطلاعات و منابع دیجیتال مبتنی بر گروه‌های کاربری

کاربرد پذیری (Usability)

• ارائه خدمات کتابخانه‌ای و اطلاع رسانی تحت وب
• کاربرپسند بودن واسط کاربری سیستم
• ارسال کلیه پیام‌ها و آگاهی رسانی‌ها از طریق Email و SMS
• بهره‌ گیری از گزارش ساز(Report Generator) Sync fusion HTML to PDF
• امکان تهیه خروجی گزارش‌ها در قالب‌های مختلف PDF،Text،Excel
• بهره گیری از ویرایشگر هوشمند برای پوشش نگارش‌های چند زبانه به صورت همزمان
• طراحی واسط کاربری ساده برای کاربران با بهره گیری از شکل، متن و پیغام‌های مناسب
• واسط کاربری چند زبانه به شکل دینامیک

 زیر سیستم‌های سامانه یکپارچه مدیریت کتابخانه و مرکز اسناد آریان

• طراحی و پیاده سازی تحت پلتفرم و معماری, MVC, ASP.Net , Web form
• طراحی وپیاده سازی مبتنی بر معماری چند لایه
• مبتنی بر پایگاه داده SQL Server جهت ذخیره سازی داده‌ها درحجم بالا و مدیریت منابع دیجیتال
• سازگاری با بسترهای مختلف سخت افزاری و نرم‌افزاری
• توانایی توزیع بخش Server Side نرم‌افزار روی Server های متعدد به منظور افزایش ضریب امنیت، سرعت و Load Balancing
• بهره گیری از موتور جستجوی قوی Elastic Search
• بروزرسانی ایندکس‌های جستجو بصورت برخط (Online Index) در موتور جستجو
• بهره‌گیری از معماری Multi-tier با واسط استاندارد مبتنی بر وب برای راهبران و کاربران
• فهرست‌های همگانی دستیابی پیوسته تحت وب و سامانه بازیابی جامع اطلاعاتی با امکان Search Refine
• نظام بازیابی توسعه یافته تمام متن
• طراحی کاربرگه Worksheet Generator مبتنی بر وب    
• فهرستنویسی و نمایه سازی
• سازماندهی اطلاعات
• مدیریت منابع دیجیتال
• اقتصاد اطلاعات و امکان اتصال به درگاه‌های بانکی کشور (سامانه فروش اطلاعات)
• نصب و راه اندازی بر اساس سیاست مدیریت کتابخانه (متمرکز، نیمه متمرکز و غیر متمرکز)
• مدیریت پروفایل واحد و توزیع شده
• مدیریت گردش کار(کارتابل) در ارسال منابع ، پایان نامه ها و مقالات و ...
• مدیریت کاربران(Management patron & Users)
• نقش محوری در کل سامانه (Role Base)
• پیایندها(Serials) ، مدیریت کاردکس نشریات و گزارش کسریات
• سفارشات(Acquisition)
• چرخه مدارک و امانت (Circulation Desk Service)
• درخواست ثبت نام از راه دور با مکانیزم احراز هویت، درخواست رزرو، امانت و تمدید
• کنترل مستندات(Control Authorities)
• اصطلاحنامه(Thesaurus) و درختواره موضوعی
• گزارش گیری استاتیک و دینامیک از تمام اجزای سامانه
• مدیریت منابع دیجیتال (Digital Resource Management)
• آگاهی رسانی جاری(CAS)
• انتخاب گزینشی موارد (SDI)
• ایجاد نامحدود پایگاه‌های مستقل (Temporary Data banks)
• پروتکل Z39.50 در سطح سرویس دهنده و سرویس گیرنده
• مدیریت پنل پیامک و پست الکترونیک
• مدیریت و تنوع در طراحی پورتال کاربری
• مشاهده فعالیت کاربران با استناد به SELA 1.6
• تنوع در تبادل داده با استانداردهای Z39.50 و JSON و EXCEL و ...
• Mapping داده ها با سامانه های متنوع استاندارد (ملی و بین المللی)
• تهیه انواع خروجی و ورودی استاندارد
• اتصال به سامانه شاپکا (شبکه اطلاعات پیوندی کتابخانه‌های کشور محصول انحصاری شرکت پیام حنان)
• درگاه تعاملی ارتباط دوسویه با کاربر
• پشتیبانی از فناوری RFID در مدیریت هوشمند کتابخانه